Home
Kennis en Economie
Recht en Veiligheid
Europa
Jihad vs McWorld
E-government
Nieuwe democratie
Columns
Politici
Overzicht thema`s
Verkiezingen
   Tweede Kamerverkiezingen 2006
Europese grondwet 2005
Amerikaanse verkiezingen 2004
Europese verkiezingen 2004
Tools
Het Belgenrapport
Nieuwsbrief
Colofon
Poldi.Net




Issues en ideologie
Arjan Widlak Gepost:     dinsdag, 27 april 2004, 12:00
Van:     < Arjan Widlak - Hoofdredacteur Politiek-digitaal >
URL:     < http://www.politiek-digitaal.nl/colofon/redactie >

Stemadviesprogramma's doen er toe. Ze zijn populair, gewaardeerd en ook zinnig. Met advies op basis van inhoudelijke issues bieden ze een tegenwicht in campagnes die steeds meer om imago gaan. Bij de laatste twee verkiezingen waren er veel soorten adviesprogramma's. Opvallend was dat ze vrijwel allemaal gebaseerd waren op issues. Was het bij de Tweede Kamerverkiezingen al twijfelachtig of verondersteld mag worden of de kiezer weet wat hij van de OZB vindt, bij de Europese verkiezingen geldt dit nog veel sterker. Daarom ontwikkelde Politiek-digitaal.nl een stemadviesprogramma op basis van ouderwetse ideologische scheidslijnen.

Nog vijf weken tot de verkiezingen. “Welke verkiezingen?” zult u wellicht vragen. De Europese verkiezingen leven namelijk niet.. Lijsttrekkers kunnen over straat zonder herkend te worden, bijeenkomsten met de politieke kopstukken worden bezocht door een handvol mensen. Bijna niemand is op de hoogte van wat er speelt in de campagne en geen krant die het tot voorpaginanieuws maakt. Een stemadviesprogramma gebaseerd op issues is dan ook vragen om moeilijkheden.

De problemen
Lastig bij een stemindicatie op basis van issues is de groepering van vragen. De verschillende onderwerpen uit de verkiezingsprogramma's moeten evenwichtig aan bod komen, omdat er anders al snel een statistische vertekening optreedt, bijvoorbeeld: verkeer is belangrijker dan onderwijs. Zelfs als deze groepering goed gemaakt is, ontstaan gemakkelijk onevenwichtigheden als de deelnemer over bepaalde issues geen mening heeft. “Partijen zonder mening winnen op stemwijzer.nl”, kopte Politiek-digitaal.nl in 2003. Omdat GroenLinks over zeven stellingen geen mening had en de LPF over geen enkele, was statistisch de kans dat GroenLinks op nummer één eindigde een factor drie groter bij de bekende Stemwijzer.

Een oplossing?
Eén van de weinige stemadviesprogramma's die destijds een ander concept gebruikten was de Stemvork van SISWO/Instituut voor Maatschappijwetenschappen. De stemvork baseerde zich op een door politicoloog Arend Lijphart met de term “verzuiling” geformuleerd idee. Tijdens de verzuiling (tot ongeveer 1970) hoefde je maar twee vragen te stellen om iemands politieke voorkeur te kennen: “Ben je Katholiek, Calvinist of Protestant, stem dan respectievelijk KVP, ARP of CHU. Ben je geen van drieën, stem dan PvdA als je tot de sociaal lagere klasse behoort en VVD als je tot de midden of hogere klasse behoort.” Hoewel de verzuiling niet meer als zodanig bestaat, en ideologie minder star is geworden, blijven ideologische scheidslijnen herkenbaar en bruikbaar. De
Stemvork maakte met een boomstructuur onderscheid tussen de verschillende kiezersgroepen.

De Stemindicator maakt gebruik van het idee dat ideologie bruikbaar blijft als samenbundeling van opinies. Voor een politiek deskundige is het ook vandaag nog vaak eenvoudig te voorspellen welke standpunten een partij zal innemen. Hij doet dit op basis van kennis van hoe partijen verschillende keuzes samenbrengen tot een herkenbaar geheel. Uit onderzoek van onder andere prof. Hans Keman blijkt dat kiezers zeer goed in staat zijn om partijen op een links-rechts schaal te plaatsen. Kiezers weten ook waar een partij in de kern voor staat. Geen kiezer is verbaasd als je zegt dat de SP staat voor sociale gerechtigheid.

Kernachtige vragen
De kernachtige vragen zoals die van Arend Lijphart zijn ook vandaag te stellen. Zo wil Nieuw Rechts onafhankelijk worden van de Europese Unie. Nieuw Rechts onderscheidt zich samen met vier andere partijen doordat ze feitelijk slechts één issue te hebben: het systeem zelf moet radicaal op de schop. In de stemindicator moet dan ook 'ja' worden geantwoord op de vraag naar radicale verandering van het systeem om voor deze groep in aanmerking te komen. De kiezer kan nog steeds uitkomen bij elke andere partij (de stemindicator heeft geen boomstructuur) maar probeert wel zo snel mogelijk te bezien of een passend samenvattend idee kan worden aangereikt waarin de kiezer zich helemaal herkent. Zo wordt ook het onderscheid tussen de middenpartijen gemaakt.

Bij verkiezingsprogramma's die uitblinken in vaagheden en algemeenheden, zoals “de bruikbaarheid van werklozen moet worden vergroot” (CDA/EVP) is dit de juiste wijze om toch recht te doen aan de signatuur van politieke partijen. Onderscheid op basis van een serie issues wordt zonder concrete voorstellen waarmee grotere groepen het oneens kunnen zijn al snel een toevalligheid.