Home
Kennis en Economie
Recht en Veiligheid
Europa
Jihad vs McWorld
E-government
Nieuwe democratie
Columns
Politici
Overzicht thema`s
Verkiezingen
Tools
Het Belgenrapport
Nieuwsbrief
Colofon
Poldi.Net




Verrassend Turkije: toetreding of wereldoorlog?
Jasper Laros Gepost:     woensdag, 15 februari 2006, 16:00
Van:     < Jasper Laros - Redacteur Politiek-digitaal >
URL:     < http://www.politiek-digitaal.nl/colofon/redactie >

Turkije: vakantieverblijf voor meer dan een miljoen Nederlanders per jaar, maar bovenal geopolitieke factor. Hoewel pas de laatste jaren de oppositie tegen (als ook de steun voor) toetreding van Turkije tot de EU aanzwelt, is hier een lange geschiedenis aan voorafgegaan. Veel langer dan de tijd die Turkije buiten de EU nog te gaan heeft, is de overheersende opinie. Niet iedereen is daarvan overtuigd. Volgens sommigen krijgt de geschiedenis straks een heel andere wending. Zien we de eerste signalen al?

Vier decennia in de wachtkamer

Kemal Atatürk heeft tot zijn dood in 1938 Turkije al in moordend tempo 'geëuropeaniseerd'. Hij was onder meer verantwoordelijk voor de invoering van het Latijnse schrift en familienamen. De echte toenadering tot wat nu de EU is, begon pas in 1959. Toen vroeg Turkije het lidmaatschap van de Europese Gemeenschap. In 1963 tekende het land een associatieverdrag, onder meer onder politieke druk van de Verenigde Staten. Na een staatsgreep, de slechte mensenrechtensituatie en het Turkse militaire ingrijpen op Cyprus besluit de Europese Gemeenschap dit verdrag in de jaren 1980 op te schorten. In 1989 weigert de Europese Economische Gemeenschap het kandidaat-lidmaatschap te verlenen. Pas tien jaar later (in 1999) zou Turkije echt kandidaat-lid van de Europese Unie worden. Recent (3 oktober 2005) vonden de eerste moeizame toelatingsonderhandelingen plaats in Brussel.

Nog één te gaan?
Algemeen wordt aangenomen dat Turkije niet eerder dan 2015 kan toetreden. Een aantal EU-diplomaten spreekt zelfs van 2019, in het meest gunstige geval. Na alle besprekingen moeten alle vijfentwintig lidstaten immers het besluit door alle democratische instituten loodsen. Een aantal landen heeft al referenda in de vroege jaren 2010 toegezegd. Voor de grotere lidstaten betekent het bovendien dat ze een reus boven zich moeten dulden. Met 75 miljoen inwoners en 780 duizend vierkante kilometer oppervlak wordt Turkije in één klap de grootste. Ten slotte brengen de nieuwe buitengrenzen van de EU evengoed angst en onzekerheid met zich mee. Onze buren zijn straks niet enkel meer relatief stabiele landen en mogelijke toetreders zoals Roemenië en Bulgarije. De politieke toekomst van de nieuwe buurlanden Georgië, Armenië, Iran, Irak, Syrië en de Azerbeidzjaanse exclave Nachitsjevan is uiterst ongewis. Zeker Iran zit nu al niet op één lijn met Europa.

Scepsis
Er is dan ook weinig fantasie voor nodig om te stellen dat volwaardig lidmaatschap er voor Turkije nooit in zit. "Geprivilegieerd partnerschap" is een optie - dat hebben het Duitse CDU en de Franse president Chirac herhaaldelijk voorgesteld - maar dat is lang niet het enige scenario. De Turkse schrijver Burak Turna, bijvoorbeeld, denkt dat het continentale Europa, met haar traditie van nationalisme en racisme, nooit aansluiting zal zoeken bij een islamitische staat. Hij voorspelt een Derde Wereldoorlog, die al in 2010 begint. Turna in het gelijknamige boek: "Eén: alles wat wordt verteld aan het Turkse volk door EU-leiders is gelogen. Twee: een moslimland zal nooit worden opgenomen in een EU die ons niet wil." Met een oplage van 130.000 is De Derde Wereldoorlog ontegenzeglijk een bestseller geworden in Turkije. Dat is volgens commentator Sinan Ulgen het bewijs dat de Turken "genoeg hebben" van de constante stroom van Europese eisen aan hun land.

Burak Turna. Foto: Qantara.de

Europa versus Turkije
Uit de hardnekkigheid van racistisch geweld in Nederland en Europa lijkt ook hier de verharding en verrechtsing een feit. Onderscheid maken naar etniciteit (een voorstel dat vroeger als extreem-rechts zou zijn afgedaan) wordt nu al serieus overwogen door Europese regeringen. Tekenend voor de tegenstellingen tussen Turkije en Europa is bovendien de perceptie van schrijvers. Orhan Pamuk schreef over de Armeense genocide van 1915 tot 1917. Volgens geschiedschrijvers vermoordde het toenmalige Ottomaanse Rijk meer dan een miljoen Armeniërs. Pamuk werd beschuldigd van landverraad en verguisd, Turna (die er in zijn boek niet voor terugdeinsde Amerikaans president Schwarzenegger een asteroïde-inslag in China te laten voorbereiden) is bijna een volksheld in Turkije. In Europa is de populariteit van beide precies omgekeerd. De boeken van Pamuk lagen al prominent in de Nederlands boekhandels, toen die van Turna nog niet eens vertaald waren.

Anti-Amerikanisme
Zijn de Turken misschien anti-Amerikaanser dan anti-Europees? In Metaalstorm, dat Turna samen met Orkun Ucar schreef, wordt weer een ander scenario geschetst. Turkije wordt binnengevallen door de Amerikanen en zoekt aansluiting bij Europa en Rusland. Ucar: "De Amerikanen van nu zijn net als de kruisvaarders die eeuwen geleden Jeruzalem veroverden." Turna: "Dit is geen vage complottheorie, dit is een mogelijke theorie." De auteurs noemen als voornaamste reden voor de inval van de VS het veroveren van de rijke Boraxmijnen in Turkije. Opmerkelijk genoeg komt olie in het hele verhaal niet voor. Toch is Turkije een belangrijk land voor oliedoorvoer. Europa lijkt hier echter meer mee te winnen. Olie-analist Cyril Widdershoven (zie het bestand onderaan): "Als de EU zegt dat [de onafhankelijkheid van olieleveringen uit Rusland] niet mee speelt [in de analyse over toetreding], dan liegt men."

Brugfunctie?
Europese politici vragen Turkije steeds vaker zich uit te spreken. De Beierse minister van Europa Emilia Müller heeft zelfs van het land gevraagd zich als bemiddelaar op te stellen in de slepende Karikaturenstreit. "In de actuele discussie missen wij een matigende stem van Turkije. Het zou Turkije als kandidaat-lidstaat passen hier actief bemiddelend te worden", aldus de Duitse politica. De Deense premier Rasmussen, die de vrijheid van meningsuiting blijft verdedigen, vindt dit een "buitengewoon positief idee". Zelfs de Duitse Groenen zeggen Turkije te beschouwen als een "brug naar andere landen". Tot op heden verliepen de protesten in Turkije vreedzaam - in tegenstelling tot bijvoorbeeld Afghanistan, waar de protesten bloedig werden. In Duitsland hebben zo'n vijfhonderd Turken gedemonstreerd bij de Deense ambassade in Berlijn, maar tegelijkertijd hebben zestien belangrijke Turks-Duitse organisaties zich in een verklaring gedistantieerd van het geweld. Bondsdaglid Ekin Deligöz vermoedt dat de hevige rellen in islamitische landen politiek gesteund worden, terwijl Turkije daar niet aan meedoet.

Afghaanse demonstranten verbranden een Deense vlag. Foto: BBC



Bronnen
Al Jazeera
EurActiv
Frankfurter Allgemeine
International Herald Tribune
NRC Handelsblad
Politiek-digitaal
Trouw
VPRO
Wikipedia
(De bronverwijzingen zijn in de tekst opgenomen als links)

Afbeeldingen
Hierboven: Burak Turna - Qantara.de
en verder: Een Deense vlag wordt verbrand in een Afghaans protest tegen de publicatie van spotprenten van de profeet Mohammed in een Deense krant - BBC, februari 2006
Hieronder: Download de webspecial van VPRO's Tegenlicht, over de rol van olie in de toetreding van Turkije

Van_Baku_naar_Brussel.pdfVan_Baku_naar_Brussel.pdfVan_Baku_naar_Brussel.pdf